Koalicja organizacji ekologicznych, zdrowotnych i społecznych prowadząca kampanię „Polska bez jednorazowych e-papierosów” apeluje do Ministerstwa Klimatu i Środowiska oraz Ministerstwa Zdrowia o wprowadzenie całkowitego zakazu sprzedaży jednorazowych e-papierosów. W uzasadnieniu wskazuje na potrójne ryzyko odpadowe tych wyrobów, plastikowe, elektroniczne i chemiczne. Ze względu na konstrukcję uniemożliwiającą ponowne napełnienie lub ładowanie, produkty te w praktyce najczęściej trafiają do odpadów zmieszanych. Koalicja przywołuje dane z Wielkiej Brytanii, gdzie w 2023 roku wyrzucano niemal 5 mln jednorazowych e-papierosów tygodniowo, a w 2022 roku do strumienia odpadów trafiło ponad 40 ton litu z baterii, co ilustruje skalę problemu pożarów i trudności recyklingowych. W Polsce, przy sprzedaży szacowanej na 99,7 mln sztuk w 2023 roku, oznacza to powstanie blisko 2,5 tys. ton dodatkowych elektroodpadów rocznie. Koalicja zwraca także uwagę na wyniki badania wśród uczniów klas 7–8 z 2024 roku, według których 26 proc. dzieci w wieku 13–14 lat miało kontakt z produktami zawierającymi nikotynę, a zdecydowana większość zaczynała od smakowych e-papierosów. Organizacje argumentują, że obecny model wprowadzania na rynek jednorazowych e-papierosów nie zapewnia skutecznej kontroli nad ich strumieniem odpadowym ani odpowiedzialności finansowej producentów i importerów.
Postulaty koalicji
- całkowity zakaz sprzedaży i obrotu jednorazowymi e-papierosami,
- uznanie jednorazowych e-papierosów za odrębną kategorię odpadów,
- do czasu wprowadzenia zakazu, ustanowienie opłaty środowiskowej przenoszącej realne koszty na producentów i importerów.
Argumenty organizacji i dane przywołane w petycji
Koalicja podkreśla, że jednorazowe e-papierosy są trudne do zagospodarowania w istniejącym systemie gospodarki odpadami i generują ryzyka pożarowe wynikające z obecności baterii litowych. Wskazuje również na rosnącą popularność tych produktów wśród nieletnich, w tym wpływ smaków owocowych i słodkich na inicjację używania nikotyny. Według przywołanego badania 73 proc. nastoletnich respondentów zaczęło od e-papierosów smakowych, 63 proc. wskazuje smaki jako główny powód sięgania po te produkty, blisko 1 na 10 używa ich obecnie, a ponad jedna trzecia z tej grupy sięga po nie codziennie.
- Chcemy egzekwowania finansowej odpowiedzialności producentów i importerów, którzy wprowadzają je na rynek oraz zakazu jednorazowych produktów, nad którymi nie mają oni żadnej kontroli - mówi Joanna Kądziołka z Polskiego Stowarzyszenia Zero Waste.
- Z punktu widzenia systemu gospodarowania odpadami jednorazowe e-papierosy to prawdziwy koszmar, a ich obecność w środowisku jest nie do opanowania - dodaje Sławomir Pacek ze Stowarzyszenia Polski Recykling.
- Jednorazowe e-papierosy to nie tylko toksyczny gadżet, to także bomba ekologiczna. Trafiają na wysypiska, do lasów i rzek, gdzie ich baterie powodują pożary i skażenie środowiska. Koszty sprzątania i gaszenia spadają na budżet państwa, a zyski trafiają do producentów i importerów. To nie jest uczciwy bilans - podkreśla Katarzyna Jagiełło z Instytutu Zdrowia i Demokracji.
- Jednorazowe e-papierosy to toksyczna pułapka dla dzieci. Projektowane są tak, by uzależniać od pierwszego zaciągnięcia, a owocowe smaki maskują realne zagrożenie zdrowotne - mówi Magdalena Zając z Fundacji Rodzice dla Klimatu. - A państwo zostawiło z tym problemem rodziców samych sobie.
Kontekst regulacyjny
Koalicja wskazuje, że Polska powinna podążyć za krajami, które wdrażają zakazy sprzedaży jednorazowych e-papierosów, w tym Belgią, Wielką Brytanią i Francją. Zaznacza także, że Ministerstwo Finansów w oficjalnym stanowisku uznało rynek tych produktów za wymagający pilnych działań regulacyjnych. Autorzy petycji podkreślają, że brak krajowych danych o skali pożarów czy hospitalizacji nie oznacza braku problemu, lecz lukę w monitoringu zdrowia publicznego i bezpieczeństwa środowiskowego.
Treść petycji i możliwość podpisania apelu: www.polskabezepapierosow.org
