Azja Południowo-Wschodnia i Wschodnia odgrywają kluczową rolę w międzynarodowych wysiłkach na rzecz ograniczenia zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi. To właśnie tutaj, w tzw. krajach ASEAN Plus Three, problem niewłaściwego gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych narasta w ostatnich dekadach na niespotykaną skalę. ASEAN (Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej) zrzesza obecnie 10 krajów: Brunei, Filipiny, Indonezję, Kambodżę, Laos, Malezję, Mjanmę, Singapur, Tajlandię i Wietnam. Do formatu Plus Three należą także Japonia, Korea Południowa i Chiny.
Według najnowszego raportu OECD, zużycie tworzyw sztucznych w regionie wzrosło niemal dziewięciokrotnie od 1990 roku, osiągając w 2022 roku poziom 152 mln ton. Oznacza to, że Azja Południowo-Wschodnia i Wschodnia odpowiadają już za blisko jedną trzecią globalnej konsumpcji tworzyw sztucznych, przy czym roczne zużycie na osobę waha się od 32 kg w krajach o niższym dochodzie średnim do ponad 100 kg w państwach o wyższych dochodach.
Jeśli nie zostaną podjęte zdecydowane działania, do 2050 roku zużycie tworzyw sztucznych w regionie może wzrosnąć do 280 mln ton rocznie, a wyciek odpadów z tworzyw sztucznych do środowiska zwiększy się o 68%, do 14,1 mln ton rocznie. Wyciek odpadów z tworzyw sztucznych (ang. plastic leakage) oznacza sytuację, w której odpady te trafiają do środowiska lądowego lub wodnego – na przykład jako porzucone opakowania, kubki, śmieci z dzikich wysypisk czy spalane na otwartym powietrzu.
Tylko w 2022 roku w Azji Południowo-Wschodniej i Wschodniej wygenerowano aż 33 mln ton źle zarządzanych odpadów z tworzyw sztucznych, z czego – według szacunków OECD – 8,4 mln ton faktycznie trafiło do środowiska. Jeżeli obecne trendy się utrzymają, do 2050 roku liczba ta może wzrosnąć do 56 mln ton rocznie. Co więcej, tylko 29% odpadów z tworzyw sztucznych w regionie było w 2022 roku odpowiednio zagospodarowanych – w krajach o niższym dochodzie średnim (m.in. Indonezja, Wietnam, Filipiny, Kambodża, Laos, Mjanma) udział niewłaściwego postępowania z odpadami wynosi aż 70%. Nadal powszechne są praktyki takie jak spalanie na otwartym powietrzu czy dzikie wysypiska, zarówno w krajach ASEAN, jak i w Chinach.
Scenariusz ambitnych działań – potencjał regionu
Raport OECD przedstawia scenariusz tzw. High Stringency, w którym region podejmuje kompleksowe działania na każdym etapie cyklu życia tworzyw sztucznych. Efekty? Zużycie tworzyw sztucznych można by ograniczyć o 28%, wskaźnik recyklingu wzrósłby ponad czterokrotnie do 54%, a ilość źle zarządzanych odpadów spadłaby aż o 97%. Kluczowe jest tu zarówno wzmocnienie ram regulacyjnych, jak i rozwój infrastruktury zbiórki i recyklingu oraz profesjonalizacja sektora nieformalnego.
Dobre przykłady już są
Choć wyzwania pozostają ogromne – m.in. rosnąca ilość odpadów przewyższa możliwości systemów zbiórki – wiele państw regionu już przyjęło narodowe plany działania i zacieśnia współpracę regionalną. Średni wskaźnik recyklingu wynosi 12%, co przewyższa średnią światową (10%). Trwają prace nad poprawą segregacji u źródła, zmniejszeniem zaśmiecania oraz zwiększeniem udziału recyklatów w produkcji.
ASEAN Plus Three – szansa na odwrócenie trendu
Szacuje się, że dzięki ambitnym działaniom politycznym region ASEAN Plus Three ma potencjał niemal całkowitego wyeliminowania wycieków odpadów z tworzyw sztucznych do środowiska do połowy stulecia. Jak podaje OECD, realizacja kompleksowych i dostosowanych do realiów krajowych działań pozwoliłaby ograniczyć zużycie tworzyw sztucznych o 28%, ilość odpadów o 23%, a wycieki do środowiska aż o 97%. Największe efekty tych zmian byłyby widoczne w Chinach oraz w państwach ASEAN o niższych dochodach.
Koszty gospodarcze i wyzwania
Wdrożenie ambitnych działań politycznych wiąże się jednak z pewnymi kosztami makroekonomicznymi – dla całego regionu przewiduje się spadek PKB o ok. 0,8% względem scenariusza „business as usual” w 2050 r. Największe obciążenie gospodarcze poniosą kraje ASEAN (średnio 2,4% PKB), podczas gdy Japonia, Korea i Chiny razem – jedynie 0,3%. Najbardziej odczują to kraje o średnio niższych dochodach, np. Indonezja (spadek PKB do 2,8%).
Jakie działania zaleca raport OECD?
- Kompleksowe działania, silne ramy prawne, profesjonalizacja systemu zbiórki i recyklingu, wsparcie sektora nieformalnego i jasne sygnały polityczne dla inwestorów – to klucz do sukcesu.
- Polityki muszą być dostosowane do lokalnych realiów i wspierane inwestycjami.
- Region ma realny potencjał niemal całkowitego wyeliminowania wycieku odpadów z tworzyw sztucznych do środowiska, ale wymaga to skoordynowanych, zdecydowanych działań.
Opracowanie na podstawie raportu OECD: „Regional Plastics Outlook for Southeast and East Asia”, lipiec 2025
