Na podstawie artykułu Matta Tudballa, starszego redaktora ds. recyklingu w ICIS
Włączanie tworzyw sztucznych z recyklingu do zastosowań przeznaczonych do kontaktu z żywnością jest kluczowym elementem strategii Unii Europejskiej dotyczącej zwiększenia zawartości recyklatu w opakowaniach, ale jednocześnie należy do najbardziej wymagających obszarów regulacyjnych dla recyklerów. Rozporządzenie (UE) 2022/1616 w sprawie materiałów i wyrobów z tworzyw sztucznych z recyklingu przeznaczonych do kontaktu z żywnością ustanawia rygorystyczne warunki obowiązujące w całym łańcuchu wartości recyklingu – od selektywnej zbiórki odpadów z tworzyw sztucznych, poprzez wstępne przetwarzanie i dekontaminację, aż po wytwarzanie wyrobu końcowego. Podczas gdy recyklerzy działający w UE, szczególnie aktywni w ugruntowanych łańcuchach dostaw recyklatu politereftalanu etylenu (R-PET), mogą bazować na istniejących ramach zgodności i sprawdzonych technologiach, podmioty spoza UE lub spoza segmentu mechanicznego recyklingu PET stoją przed znacznie wyższymi barierami, jeśli chcą obsługiwać rynek europejski.
Rozporządzenie ma zastosowanie do wszystkich procesów recyklingu, które wytwarzają tworzywa sztuczne przeznaczone do kontaktu z żywnością, w tym procesów mechanicznych, chemicznych i fizycznych, a także systemów zamkniętej pętli. Jest ono bezpośrednio powiązane z unijnymi przepisami dotyczącymi kontaktu żywności z polimerami pierwotnymi, w szczególności z rozporządzeniem (UE) 10/2011, i wymaga certyfikacji przez stronę trzecią systemów zapewnienia jakości, aby zagwarantować bezpieczeństwo i pełną identyfikowalność. Dla recyklerów spoza UE wykazanie równoważności z prawem unijnym, wdrożenie solidnych systemów identyfikowalności oraz przejście przez procedury zatwierdzania nowych technologii przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) może zająć kilka lat i wiązać się ze znacznymi kosztami. Obowiązki te mają na celu ochronę zdrowia konsumentów przy jednoczesnym umożliwieniu stosowania tworzyw z recyklingu w aplikacjach wrażliwych na kontakt, ale równocześnie tworzą strukturalne wyzwania dla globalnych łańcuchów dostaw, które chcą dostarczać recyklat na rynek europejski.
Zakres i kluczowe wymagania rozporządzenia (UE) 2022/1616
Rozporządzenie (UE) 2022/1616 określa szczegółowe zasady dla wszystkich procesów recyklingu, które generują tworzywa sztuczne z recyklingu przeznaczone do kontaktu z żywnością. Zakres obejmuje recykling mechaniczny, recykling chemiczny, procesy fizyczne oraz systemy zamkniętej pętli, o ile produkt wyjściowy jest stosowany w materiałach i wyrobach, które będą miały kontakt z żywnością. Wymagania dotyczą kilku kluczowych etapów łańcucha recyklingu.
Pierwszym elementem jest selektywna zbiórka odpadów z tworzyw sztucznych. Do procesów recyklingu przeznaczonych do kontaktu z żywnością można wykorzystywać wyłącznie odpady zebrane w sposób, który wspiera identyfikowalność i ogranicza zanieczyszczenia. Przepis ten ma na celu kontrolę jakości i składu strumieni wsadowych oraz ograniczenie obecności tworzyw o jakości nieprzeznaczonej do kontaktu z żywnością lub substancji niedopuszczonych.
Wyraźnie ujęte są operacje wstępnego przetwarzania, takie jak sortowanie, rozdrabnianie i mycie. Operatorzy muszą zapewnić, że etapy te są prowadzone w kontrolowanych warunkach i udokumentowane w ramach systemu jakości. Celem jest możliwie maksymalne usunięcie zanieczyszczeń oraz przygotowanie jednorodnego i możliwego do scharakteryzowania wsadu do dalszej dekontaminacji.
Jednostki dekontaminacji stanowią kolejny kluczowy element rozporządzenia. Odpowiadają one za redukcję potencjalnych zanieczyszczeń w tworzywie do poziomu zapewniającego bezpieczeństwo w kontakcie z żywnością. Ich skuteczność musi być wykazana i monitorowana i to one zazwyczaj są centralnym elementem oceny procesu recyklingu przez EFSA. Etapy procesów następujące po dekontaminacji, które mogą obejmować wytłaczanie, peletowanie czy przetwarzanie w wyroby końcowe, również podlegają rozporządzeniu, w szczególności w zakresie utrzymania integralności zdekontaminowanego materiału i zachowania identyfikowalności.
Ponadto rozporządzenie wiąże procesy recyklingu tworzyw z recyklingu z bezpieczeństwem pierwotnych polimerów. Wymagana jest zgodność z rozporządzeniem (UE) 10/2011, aby zapewnić, że tworzywa pierwotne, z których pochodzą odpady, same są odpowiednie do kontaktu z żywnością, w tym spełniają wymogi dotyczące wykazu substancji dopuszczonych i limitów migracji. Równolegle operatorzy recyklingu muszą wdrożyć systemy zapewnienia jakości certyfikowane przez niezależne strony trzecie uznane w UE. Systemy te muszą dokumentować i kontrolować wszystkie kluczowe etapy – od doboru wsadu, poprzez przetwarzanie, aż po wyrób końcowy – tak aby zapewnić pełną identyfikowalność i wykazać stałą wydajność procesu.
Odpowiednie i nowe technologie recyklingu
Na mocy rozporządzenia (UE) 2022/1616 i powiązanych z nim ram oceny EFSA, technologie recyklingu klasyfikowane są jako odpowiednie lub nowe. Klasyfikacja ta stanowi punkt wyjścia do określenia ścieżki regulacyjnej i czasu potrzebnego na uzyskanie zatwierdzenia dla danego procesu.
Do technologii uznanych obecnie za odpowiednie zalicza się mechaniczny recykling poużytkowego PET oraz niektóre systemy zamkniętej pętli. Technologie te są postrzegane jako ugruntowane pod względem skuteczności dekontaminacji i profilu ryzyka dla zastosowań przeznaczonych do kontaktu z żywnością. W rezultacie istnieją już opinie EFSA i precedensy regulacyjne, z których operatorzy mogą korzystać przy ubieganiu się o zezwolenia na nowe instalacje oparte na tych podejściach.
Z kolei za nowe technologie uznaje się takie, dla których w kontekście UE nie zgromadzono jeszcze wystarczających dowodów dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności dekontaminacji. Mogą to być nowe procesy mechaniczne, chemiczne lub fizyczne, a także nowe typy wsadu lub ich kombinacje, które nie mieszczą się w kategorii technologii odpowiednich. Aby uzyskać zatwierdzenie, operatorzy muszą przedstawić EFSA obszerne dane dotyczące bezpieczeństwa, obejmujące charakterystykę wsadu, parametry procesu, skuteczność dekontaminacji oraz modelowanie migracji. Ten wieloetapowy proces oceny i autoryzacji może trwać nawet do pięciu lat, łącznie z okresami przedłużenia.
Dopiero po pozytywnej ocenie nowej technologii przez EFSA i umieszczeniu jej w załączniku I do rozporządzenia (UE) 2022/1616 procesy recyklingu oparte na tej technologii mogą być wykorzystywane do produkcji tworzyw z recyklingu przeznaczonych do kontaktu z żywnością w UE. Tworzy to jasną ścieżkę regulacyjną, ale jednocześnie stanowi istotną barierę wejścia dla nowych technologii, które mogą być dojrzałe technicznie, lecz nie mają jeszcze historii regulacyjnej w Europie.
Specyficzne wyzwania dla recyklerów spoza UE
Recyklerzy zlokalizowani poza Unią Europejską mierzą się z dodatkowymi złożonościami, gdy dążą do dostarczania na rynek UE tworzyw z recyklingu przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Jednym z wyzwań jest konieczność wykazania zgodności z rozporządzeniem (UE) 10/2011 za pośrednictwem przepisów krajowych lub poprzez szczegółowe oceny równoważności. Ramy prawne państw trzecich mogą znacząco odbiegać od przepisów UE dotyczących substancji dopuszczonych, limitów migracji i procedur badań, a recyklerzy muszą przedstawić dowody, że ich praktyki spełniają lub przewyższają standardy unijne.
Kolejnym kluczowym obszarem jest identyfikowalność. Operatorzy spoza UE muszą wdrożyć systemy identyfikowalności wystarczająco solidne, by zadowolić unijnych regulatorów i klientów, w tym umożliwiające śledzenie materiału od etapu zbiórki, poprzez przetwarzanie, aż po wyrób końcowy. Muszą też uzyskać certyfikację swoich systemów zapewnienia jakości od jednostek certyfikujących uznanych przez UE. W niektórych regionach odpowiednia infrastruktura certyfikacyjna może być ograniczona, co tworzy dodatkową barierę inwestycyjną.
W przypadku procesów recyklingu opartych na nowych technologiach recyklerzy spoza UE muszą przejść takie same procedury oceny EFSA jak operatorzy unijni. Przygotowanie i złożenie wymaganych dokumentacji bezpieczeństwa może być czasochłonne i kosztowne, a terminy – wraz z możliwymi przedłużeniami – sięgają nawet pięciu lat. Dla firm planujących wejście na rynek UE lub zwiększenie mocy może to opóźniać dostęp do rynku i tworzyć niepewność.
Dodatkowym problemem są standardy selektywnej zbiórki. W wielu krajach spoza UE zorganizowane systemy selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych nie funkcjonują jeszcze lub nie zapewniają poziomu segregacji wymaganego dla wsadu do recyklingu przeznaczonego do kontaktu z żywnością. Utworzenie lub zapewnienie dostępu do zgodnych ze standardami strumieni zbiórki i sortowania zwiększa złożoność i może wymagać nowych partnerstw lub inwestycji.
Kontekst strategiczny i implikacje rynkowe
Wymogi regulacyjne wobec recyklerów są ściśle powiązane z szerszymi celami polityki UE w zakresie opakowań i odpadów. Komisja Europejska wprowadziła obowiązkowe cele dotyczące zawartości recyklatu w materiałach wrażliwych na kontakt od 2030 r. w ramach rozporządzenia w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (PPWR). Nowe obowiązki nakładają się na istniejące wymogi wynikające z dyrektywy SUP (Single Use Plastics) i mają doprowadzić do znaczącego wzrostu popytu na tworzywa sztuczne z recyklingu odpowiednie do zastosowań przeznaczonych do kontaktu z żywnością i innych zastosowań wrażliwych.
Według ICIS, aby osiągnąć cele dotyczące opakowań na 2030 r., rynek UE będzie potrzebował istotnie większych ilości recyklatu. Samo PPWR ma wygenerować dodatkowy popyt na poziomie 11,5 mln ton recyklatu PET, PE i PP do 2040 r. Popyt ten będzie się nakładał na obecne zużycie i będzie wymagał zarówno rozbudowy mocy wewnątrz Europy, jak i zwiększenia importu recyklatu spełniającego wymogi.
W tym kontekście import prawdopodobnie odegra istotną rolę jako uzupełnienie podaży europejskiej. Jednak recyklerzy spoza UE już teraz mają trudności ze zrozumieniem i dostosowaniem się do złożonych ram legislacyjnych regulujących zastosowania przeznaczone do kontaktu z żywnością. Helen McGeough, Global Analyst Team Lead for Plastics Recycling w ICIS, zauważyła - Osiągnięcie tych celów będzie wymagało importu uzupełniającego europejską podaż, ale recyklerzy spoza UE już zmagają się z próbą zrozumienia złożonego krajobrazu legislacyjnego, po którym muszą się poruszać, aby stać się częścią rozwiązania. Podkreśla to zarówno szansę, jak i barierę regulacyjną dla operatorów spoza UE.
Aby uzyskać lub utrzymać dostęp do rynku UE, od recyklerów spoza Unii oczekuje się inwestycji w infrastrukturę zapewnienia zgodności, w tym w unowocześnione systemy zbiórki i sortowania, udokumentowane procedury wstępnego przetwarzania i dekontaminacji oraz certyfikowane systemy zapewnienia jakości i identyfikowalności. Alternatywnie, część podmiotów może zdecydować się na współpracę z jednostkami certyfikowanymi w UE, które już funkcjonują w ramach europejskiego systemu zgodności.
Wczesne dostosowanie do uznanych systemów certyfikacji i oceny wyłania się jako istotny krok strategiczny. Systemy takie jak RecyClass, koncentrujące się na ocenie recyklowalności i identyfikowalności, mogą pomóc operatorom w ustrukturyzowaniu systemu zarządzania jakością i dokumentacji w sposób wspierający spełnienie wymogów regulacyjnych. Zapewnienie, aby wszystkie ogniwa łańcucha wartości – od systemów zbiórki odpadów, przez przetwórców, po właścicieli marek – stosowały kompatybilne standardy, prawdopodobnie będzie kluczowe dla zapewnienia stabilnego dostępu do rynku.
Interesariusze poszukujący bardziej szczegółowych wytycznych dotyczących wymogów rozporządzenia (UE) 2022/1616 oraz praktycznych konsekwencji dla zbiórki i wstępnego przetwarzania mogą odnieść się do dwuczęściowego webinaru zorganizowanego przez ICIS i Plastics Recyclers Europe, w którym przedstawiciele łańcucha wartości recyklingu tworzyw omawiają wyzwania operacyjne i kształtujące się dobre praktyki.
