System kaucyjny w Polsce rusza 1 października 2025 r. W tym terminie w handlu zaczną sukcesywnie pojawiać się napoje w opakowaniach oznaczonych znakiem kaucji. Celem systemu jest usprawnienie gospodarki o obiegu zamkniętym, ograniczenie zużycia surowców pierwotnych, zmniejszenie emisji CO2 oraz redukcja zaśmiecania przestrzeni publicznej. Jak podkreśliła minister klimatu i środowiska Anita Sowińska, podobne rozwiązania funkcjonują już w wielu krajach Unii Europejskiej, obejmując łącznie 180 mln mieszkańców. „To prosta lekcja, że surowce mają wartość, warto je oddawać, a z zebranych w czysty i selektywny sposób materiałów można bezpiecznie wytwarzać nowe opakowania, również te przeznaczone do kontaktu z żywnością” – mówiła minister. W pierwszych miesiącach funkcjonowania liczba produktów z oznaczeniem kaucji będzie rosła, równolegle w obiegu pozostaną także opakowania bez kaucji. Za operacyjne wdrożenie odpowiadają licencjonowani operatorzy, którzy przygotowują sieć odbioru i rozliczeń oraz umowy z placówkami handlowymi. Sklepy powyżej określonego progu powierzchniowego będą zobowiązane do przyjmowania pustych opakowań, a wszystkie punkty sprzedaży, w tym automaty, muszą pobierać kaucję przy sprzedaży napojów objętych systemem. Ministerstwo zapowiada etapowe wdrażanie i kampanię informacyjną dla konsumentów.
Zasady działania systemu
System został zaprojektowany jako szczelny. Każdy punkt sprzedaży oferujący napoje w opakowaniach objętych systemem ma obowiązek pobierania kaucji, niezależnie od wielkości sklepu i formy sprzedaży, w tym sprzedaży poprzez automaty. Obowiązek przyjmowania pustych butelek i puszek dotyczy placówek o powierzchni sprzedaży powyżej 200 m². Mniejsze sklepy mogą dołączyć dobrowolnie, resort zachęca je do współpracy z operatorami. Wyjątek stanowią butelki szklane wielokrotnego użytku, które sklepy muszą przyjmować niezależnie od metrażu.
Zakres opakowań i wysokość kaucji
- Butelki z tworzyw sztucznych o pojemności do 3 l, kaucja 0,50 zł.
- Puszki metalowe do 1 l, kaucja 0,50 zł.
- Butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 l zostaną włączone od 2026 r., kaucja 1,00 zł.
Obowiązki sklepów
Punkty sprzedaży muszą zawrzeć umowę z wybranym operatorem systemu. Lista operatorów jest dostępna na stronie Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Umowy powinny określać zasady rozliczania i zwrotu kaucji, sposób raportowania liczby przyjętych opakowań, organizację odbioru odpadów oraz wysokość opłaty handling fee, czyli zwrotu kosztów dla sklepu. Ministerstwo rekomenduje dopełnienie formalności przed 1 października, aby uruchomienie systemu przebiegło płynnie.
Apteki i inne punkty sprzedaży
Apteki sprzedające napoje objęte systemem również muszą pobierać kaucję. Obowiązek przyjmowania pustych opakowań dotyczy jednak tylko placówek o powierzchni sprzedaży powyżej 200 m², co w praktyce obejmuje nieliczne apteki, głównie w galeriach handlowych.
Operatorzy systemu i harmonogram
Zezwolenie na prowadzenie systemu kaucyjnego posiada obecnie siedem spółek:
- Zwrotka S.A.
- PolKa – Operator Systemu Kaucyjnego Not For Profit S.A.
- OK Operator Kaucyjny S.A.
- Eko-Operator S.A.
- Reselekt S.A.
- Krajowy System Kaucyjny S.A.
- Polski System Kaucyjny S.A.
Od 1 października 2025 r. działalność operacyjną rozpoczną: Krajowy System Kaucyjny S.A., OK Operator Kaucyjny S.A., Polski System Kaucyjny S.A., Reselekt S.A. oraz Zwrotka S.A. PolKa dołączy 23 października 2025 r., a Eko-Operator S.A. planuje start od 1 sierpnia 2026 r. Operatorzy odpowiadają za odbiór opakowań, rozliczanie kaucji i finansowanie selektywnej zbiórki. To oni ustalają zasady współpracy oraz wysokość zwrotu kosztów dla punktów zbiórki.
Informacje dla konsumentów i komunikacja
System obejmie wyłącznie opakowania oznaczone znakiem kaucji. W początkowym okresie, do końca 2025 r., w obiegu będą jednocześnie opakowania z kaucją i bez kaucji, a dostępność produktów z oznaczeniem będzie stopniowo rosnąć. Ministerstwo uruchomiło dedykowaną stronę informacyjną z materiałami do pobrania i kontaktami do operatorów. We wrześniu i październiku przewidziano ogólnopolską kampanię informacyjną o budżecie około 10 mln zł. „System będzie wprowadzany etapami, ale jego cel jest jasny, zmniejszyć ilość odpadów i wzmocnić gospodarkę obiegu zamkniętego” – podsumowała minister Anita Sowińska.
