Odpady elektryczne i elektroniczne stały się najszybciej rosnącym strumieniem odpadów na świecie, wpływając na warunki rynkowe i decyzje inwestycyjne w całym sektorze recyklingu. Na tym tle weeeSwiss Technology AG, spółka zależna Grupy Stadler i jeden z pionierów technologii recyklingu Zużytego Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego (ZSEE), identyfikuje kluczowe czynniki kształtujące kolejną fazę rozwoju branży. Firma łączy ponad trzy dekady doświadczeń w projektowaniu, budowie i eksploatacji instalacji do recyklingu e‑odpadów ze szczegółową znajomością rynków surowców i ram regulacyjnych. Działalność spółki w ramach Grupy Stadler obejmuje zaawansowane projektowanie procesów, dobór maszyn oraz realizację instalacji „pod klucz”, wspieranych przez narzędzia cyfrowe i silne ukierunkowanie na bezpieczeństwo operacyjne.
Dla prezesa zarządu Jochena Apfla koncentracja na e‑odpadach sięga czasów jego początkowego szkolenia jako technika elektronika systemów energetycznych. Wspomina on, że wielu urządzeń nie dało się ekonomicznie naprawić, co skłoniło go do poszukiwania systemowych rozwiązań recyklingowych. Ta wczesna motywacja obecnie stanowi podstawę roli weeeSwiss w Grupie Stadler, gdzie celem jest przekształcanie mieszanego sprzętu wycofanego z eksploatacji w wysokiej czystości frakcje wyjściowe, które można ponownie wprowadzić do łańcuchów wartości wytwórczych. Firma obserwuje, że rosnącym ilościom e‑odpadów towarzyszy zwiększający się popyt na materiały pochodzące z recyklingu, w tym metale i tworzywa sztuczne, podczas gdy zmiany regulacyjne i wymagania dotyczące bezpieczeństwa skłaniają operatorów do wdrażania bardziej zaawansowanych koncepcji procesowych.
Według Apfla popyt rynkowy przesuwa się z wydobycia zasobów pierwotnych w kierunku tzw. górnictwa miejskiego, a producenci coraz częściej są zainteresowani wprowadzaniem materiałów z recyklingu do nowych wyrobów. Jednocześnie zmienia się skład strumieni e‑odpadów – na rynek trafia coraz więcej krótkotrwałych, niskowartościowych urządzeń, takich jak ładowarki, słuchawki douszne, drobne akcesoria cyfrowe czy zabawki zasilane bateriami. Tendencja ta zwiększa złożoność sortowania i może obniżać ekonomiczną wartość odzyskiwanych frakcji. Konstrukcja produktu ma zatem bezpośredni wpływ na wyniki recyklingu i zarządzanie ryzykiem, szczególnie w odniesieniu do akumulatorów litowo‑jonowych i zagrożenia pożarowego.
Trendy rynkowe: od górnictwa miejskiego do krajowych mocy przerobowych
weeeSwiss informuje o generalnie sprzyjających warunkach dla recyklingu e‑odpadów, napędzanych przez stale rosnące wolumeny zbiórki oraz wyższe ceny surowców. W takim otoczeniu e‑odpady są coraz częściej postrzegane jako konkurencyjny strumień zasobów. Apfel zauważa, że rynek aktywnie zgłasza zapotrzebowanie na materiały z recyklingu, a producenci poszukują niezawodnego dostępu do wysokiej jakości surowców wtórnych. Wzmacnia to znaczenie ciągów technologicznych, które są w stanie dostarczać metale i tworzywa sztuczne o wysokiej czystości i stabilnej jakości.
Czynnikiem działającym w odwrotnym kierunku jest jednak obecność krótkotrwałych, niskowartościowych produktów w strumieniu odpadów. Urządzenia te często zawierają mniejsze ilości wartościowych materiałów i mogą być wytwarzane z szerszej kombinacji tworzyw sztucznych, metali i kompozytów. W efekcie mogą one obniżać ogólne uzyski i komplikować separację w kolejnych etapach. Aby ograniczyć te skutki, Apfel podkreśla znaczenie decyzji projektowych podejmowanych na etapie konstruowania wyrobu. Uproszczenie budowy produktu, ograniczenie liczby różnych materiałów oraz zapewnienie łatwego dostępu do baterii litowych mogą istotnie poprawić wyniki recyklingu. Łatwy dostęp do baterii ma szczególne znaczenie dla zapobiegania pożarom oraz umożliwienia bezpiecznego i efektywnego usunięcia ich przed rozdrabnianiem lub dalszymi etapami procesu. Nawet jeśli produkty nie spełniają tych kryteriów projektowania z myślą o recyklingu, weeeSwiss podkreśla, że jej koncepcje procesowe są zaprojektowane tak, aby bezpiecznie obsługiwać baterie.
Kolejnym czynnikiem kształtującym rynek są zmiany regulacyjne, zwłaszcza w Europie Środkowej i Wschodniej. Apfel zwraca uwagę, że ograniczenia zasobowe oraz bardziej restrykcyjne warunki handlowe redukują transgraniczne przepływy materiałów. Zaostrzone zasady dotyczące transgranicznego przemieszczania odpadów sprawiają, że wysyłki stają się bardziej złożone i kosztowne, podczas gdy niektórym krajom brakuje wystarczających krajowych mocy recyklingowych. W rezultacie narasta presja na inwestowanie w krajową infrastrukturę przetwarzania oraz rozwój rozwiązań przerobowych w obrębie państw, które spełniają wymagania regulacyjne i ograniczają zależność od eksportu.
Wyższe ceny metali szlachetnych, szczególnie złota, również bezpośrednio wpływają na wybór technologii. Frakcje, które wcześniej uważano za zbyt drobne lub zbyt złożone do efektywnego odzysku, są obecnie obejmowane nowymi rozwiązaniami procesowymi. W odpowiedzi weeeSwiss opracowała proces umożliwiający separację metali szlachetnych z bardzo drobnych frakcji materiałowych, które w przeszłości często były tracone. Celem jest poprawa ogólnego poziomu odzysku wartości ze strumieni ZSEE oraz dostosowanie inżynierii procesowej do aktualnej struktury cen surowców.
Technologia, cyfryzacja i AI w nowoczesnych instalacjach do recyklingu e‑odpadów
Przejście w kierunku wysokiej jakości recyklatów napędza ciągły rozwój technologii sortowania, detekcji i sterowania procesem. Apfel zauważa, że postęp technologiczny zmierza w kierunku umożliwiającym recyklerom wydzielanie wysokiej czystości frakcji na wcześniejszych etapach łańcucha przetwarzania niż dotychczas. Wczesna separacja metali, tworzyw sztucznych i komponentów krytycznych może zwiększać efektywność zakładu, ograniczać zanieczyszczenia i poprawiać czystość produktów końcowych.
Cyfryzacja jest kolejnym kluczowym elementem projektowania instalacji. Obecnie możliwe jest tworzenie bilansów masowych nie tylko na etapie opracowywania procesu, ale także ich automatyczne obliczanie i aktualizowanie w czasie rzeczywistym przy wsparciu sztucznej inteligencji. W Grupie Stadler realizowane jest to za pomocą platformy cyfrowej Stadlerconnect. System wykorzystuje AI do wspierania predykcyjnego utrzymania ruchu, analizy materiałów, obliczania bilansów masowych oraz optymalizacji zużycia energii. Dla operatorów zakładów oznacza to możliwość dokładniejszego monitorowania wydajności, jakości i stanu wyposażenia, a także potencjał ograniczania nieplanowanych przestojów i poprawy ogólnej efektywności wykorzystania zasobów.
Bezpieczeństwo pozostaje priorytetem w trakcie tych zmian technologicznych, zwłaszcza że obecność akumulatorów litowo‑jonowych w strumieniach ZSEE wiąże się ze znaczącym ryzykiem pożaru i wybuchu. weeeSwiss i Stadler opracowały zintegrowane koncepcje bezpieczeństwa, łączące działania zapobiegawcze, kontrolowane postępowanie z materiałem oraz zautomatyzowane reagowanie awaryjne. W modułowej architekturze procesu stosowanej przez weeeSwiss duże baterie są wydzielane na wczesnym etapie określanym jako Moduł 1. W przypadku mniejszych baterii firma projektuje wstępne rozdrabniarki w taki sposób, aby baterie pozostawały możliwie nienaruszone, co ogranicza prawdopodobieństwo zdarzeń termicznych podczas redukcji wielkości.
Jeśli bateria mimo to ulegnie zapłonowi, dedykowany system detekcji pożaru uruchamia system gaśniczy i kieruje zainfekowany materiał bezpośrednio do bezpiecznego bunkra. Dodatkowo stosowany jest system tłumienia wybuchu w przypadkach, gdy materiały wybuchowe nie zostały usunięte na wcześniejszych etapach sortowania. weeeSwiss informuje również o pracach nad rozwiązaniami do automatycznej separacji baterii w połączeniu z sortowaniem ręcznym, których celem jest dalsze ograniczanie ryzyka i zwiększanie stabilności procesu.
Połączone kompetencje i globalne projekty referencyjne
Współpraca pomiędzy Stadler i weeeSwiss łączy wieloletnie doświadczenie Stadler w projektowaniu i budowie instalacji sortowania i recyklingu „pod klucz” ze specyficznym dla ZSEE know‑how weeeSwiss. Połączenie to służy dostarczaniu w pełni zintegrowanych rozwiązań, które uwzględniają zarówno techniczne, jak i operacyjne wymagania nowoczesnego recyklingu e‑odpadów. Podejście obejmuje układ zakładu, projekt mechaniczny i procesowy, specyfikację wyposażenia, montaż i rozruch, a także szkolenia operatorów i bieżącą optymalizację.
Według firm ten model wsparł realizację projektów w Europie i Stanach Zjednoczonych, a obecnie ułatwia dalszą ekspansję w Ameryce Południowej, Afryce, Azji, na Bliskim Wschodzie i w Australii. Przykładem jest wysokowydajna instalacja zbudowana dla Immark AG w Regensdorf w Szwajcarii, opisywana jako największy zakład sortowania e‑odpadów w kraju. Zakład ten ma wyznaczać nowe standardy pod względem przepustowości, czystości frakcji i bezpieczeństwa pożarowego oraz służyć jako punkt odniesienia dla przyszłych instalacji. Prezentacja wideo obiektu jest dostępna online.
Perspektywy: zautomatyzowane linie bateryjne i recyklaty do bezpośredniego użycia
Patrząc w przyszłość, weeeSwiss formułuje jasno określony cel strategiczny w ramach Grupy Stadler. Apfel stwierdza, że firmy dążą nie tylko do utrzymania swojej pozycji technologicznej, lecz także do stania się wiodącymi dostawcami instalacji do recyklingu e‑odpadów na rynku globalnym. Kluczowym krokiem w tym kierunku jest uruchomienie pierwszej zautomatyzowanej linii do recyklingu baterii z gospodarstw domowych, opracowanej przez weeeSwiss, określanej jako największa i najnowocześniejsza tego typu linia w Europie. Oczekuje się, że linia ta znacząco zwiększy poziom recyklingu baterii i poprawi jakość odzyskiwanych frakcji.
Równolegle weeeSwiss pracuje nad koncepcjami procesów ukierunkowanymi na bezpośrednie wykorzystanie recyklatów w produkcji. Długoterminowym celem jest osiągnięcie takiego poziomu jakości materiałów wyjściowych z instalacji do recyklingu e‑odpadów, aby mogły być sprzedawane bezpośrednio producentom, bez konieczności dodatkowych, pośrednich etapów rafinacji. Wzmocniłoby to rolę recyklingu ZSEE w gospodarce o obiegu zamkniętym poprzez ciaśniejsze zamykanie obiegów materiałowych i ograniczenie zależności od surowców pierwotnych.
W ramach Grupy Stadler działania te uzupełniają szersze kompetencje w zakresie inżynierii mechanicznej i cyfrowej. Stadler projektuje, produkuje i montuje systemy sortowania oraz komponenty dla branży recyklingu, w tym separatory balistyczne, przenośniki taśmowe, sita bębnowe, urządzenia do usuwania etykiet, jednostki do rozdrutowywania bel, konstrukcje stalowe i szafy elektryczne dla kompletnych instalacji. Poprzez Centra Testów i Innowacji w Europie firma wspiera prace badawcze i oferuje symulacje procesów sortowania w celu optymalizacji wydajności przed wdrożeniem w skali przemysłowej. Wieloletni, rodzinny charakter własności grupy znajduje odzwierciedlenie w deklarowanym przywiązaniu do jakości, niezawodności i odpowiedzialności społecznej, co stanowi tło dla ciągłych inwestycji w technologie recyklingu i narzędzia cyfrowe.
Z kolei weeeSwiss działa jako międzynarodowy dostawca instalacji do recyklingu ZSEE „pod klucz”, oferując pełen zakres usług EPC (Engineering, Procurement and Construction). Zakres działalności firmy obejmuje analizę wymagań, projektowanie procesu, instalację i rozruch, a także dostosowane programy szkoleniowe mające zapewnić bezpieczną i efektywną eksploatację zgodnie z uznanymi praktykami branżowymi. Wykorzystując znajomość globalnych rynków surowcowych i międzynarodową sieć partnerów, weeeSwiss koncentruje się na maksymalizacji wartości odzyskiwanych metali szlachetnych, frakcji metali nieżelaznych i żelaznych oraz wysokogatunkowych tworzyw sztucznych, wspierając jednocześnie klientów w spełnianiu wymogów regulacyjnych, oczekiwań z zakresu zrównoważonego rozwoju i wymagań rynkowych dotyczących odpowiedzialnego postępowania z e‑odpadami.
