Jak zamocować osłonę zgodnie z Dyrektywą Maszynową?

Liczne rozporządzenia zobowiązują konstruktorów maszyn do projektowania maszyn i urządzeń, zapewniających bezpieczne i higieniczne warunki pracy. W szczególności muszą zadbać o to, aby zabezpieczały użytkownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, szkodliwymi wstrząsami, działaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy z uwzględnieniem zasad ergonomii.

Każdy producent maszyn i urządzeń, odpowiedzialny za wypuszczony na rynek produkt, jest zobowiązany do ograniczania ryzyka zawodowego i stosowania środków bezpieczeństwa adekwatnych do generowanych zagrożeń. W tym celu, już na etapie koncepcyjnym, warto zastosować się do podstawowych zasad ujętych w tzw. triadę bezpieczeństwa. Zasady te wyszczególniono w Dyrektywie Maszynowej (2006/42/WE) w rozdziale zatytułowanym Zasady bezpieczeństwa kompleksowego, a sprowadzają się do trzech punktów, których wdrażanie w podanej kolejności, gwarantuje zgodność z ww. dokumentem. W skrócie można opisać je następująco:

• projektowanie maszyny wewnętrznie bezpiecznej,
• stosowanie technicznych środków ochronnych, ograniczających ryzyko,
• informowanie użytkowników o pozostającym ryzyku, pomimo zastosowania się do dwóch powyższych punktów.

O ile całkowite zastosowanie się do pierwszego punktu (stworzenie maszyny „bezpiecznej z samego założenia”) jest często niemożliwe, ponieważ nie może odbywać się w oderwaniu od ograniczeń wynikających z potrzeb funkcjonowania urządzenia oraz musi brać brana pod uwagę opłacalność przedsięwzięcia, o tyle realizowanie założeń kolejnych punktów jest już znacznie łatwiejsze, ponieważ zazwyczaj nie wymaga bezpośredniej ingerencji w funkcjonalność maszyny.

Jeśli więc konstrukcja nie zredukowała ryzyka do akceptowalnego poziomu i nie wyeliminowała wszystkich zagrożeń, konstruktor powinien zastosować dodatkowe środki ochronne, do których zalicza się m.in. stosowanie osłon i użycie urządzeń ochronnych (np. wykrywających ryzykowne zachowania, patrz zawiasy bezpieczeństwa).

W związku z tym jednym z elementów, nad którymi konstruktor musi pochylić się na pewnym etapie projektowania jest konieczność stosowania osłon, sposób ich montażu, możliwość regulacji oraz stopień osłonięcia zagrożenia. Osłony stanowią fizyczną barierę pomiędzy człowiekiem a zagrożeniem mechanicznym. Zgodnie z punktem 1.4.1 Dyrektywy Maszynowej osłony powinny m.in.:

• mieć solidną konstrukcję,
• być pewnie przymocowane na swoim miejscu,
• być umieszczone w odpowiedniej odległości od strefy niebezpiecznej,
• nie stwarzać żadnego dodatkowego zagrożenia,
• powodować możliwie najmniejsze utrudnienia w obserwacji procesu produkcyjnego,
• umożliwiać wykonanie koniecznych prac związanych z eksploatacją, konserwacją.

Dokument wspomina o możliwości zastosowania osłon stałych, ruchomych blokujących lub nastawnych, ograniczających dostęp. W maszynach, gdzie dostęp operatora do strefy zagrożenia podczas normalnej pracy nie jest wymagany, należy stosować osłony stałe. Dyrektywa określa jeszcze wymogi, dotyczące mocowania wymienionych osłon:

• muszą być mocowane za pomocą systemów, które umożliwiają otwarcie lub demontaż wyłącznie przy użyciu narzędzi;
• systemy mocowania muszą pozostać na osłonie lub na maszynie, nawet jeżeli osłony zostały zdemontowane;
• brak elementów mocujących musi uniemożliwiać zamontowanie osłony na swoim miejscu.