Fit for 55, ETS, CBAM i RED III w praktyce
Kwestie transformacji energetycznej przemysłu chemicznego omówił Tomasz Duchniak, senior counsel i radca prawny w kancelarii SK&S, w prezentacji „Fit for 55 w praktyce – status i kluczowe elementy rewizji ETS, CBAM i RED III”. Przedstawił on najważniejsze zmiany pakietu Fit for 55 w obszarach szczególnie istotnych dla sektora chemicznego. Rewizja EU ETS oznacza redukcję puli darmowych uprawnień, rozszerzenie systemu na transport morski oraz uruchomienie od 2028 r. systemu ETS2 dla budynków i transportu drogowego. Skutkuje to wzrostem kosztów operacyjnych przedsiębiorstw energochłonnych.
Omówiono także zmiany w CBAM, który po przeglądzie w 2025 r. będzie obejmował wyłącznie importerów przekraczających próg 50 ton rocznie. Mimo zawężenia zakresu progowego utrzymuje on dodatkowe obowiązki sprawozdawcze i potencjalny wzrost kosztów surowców. Największe komplikacje regulacyjne dotyczą dyrektywy RED III, której implementacja w Polsce jest opóźniona. Dyrektywa nakłada silną presję na dekarbonizację, zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii, rozwój zielonego wodoru i rozszerzone wymogi raportowe. W ujęciu całościowym środki te zwiększają intensywność obowiązków klimatycznych i środowiskowych, ale równocześnie tworzą nowe obszary inwestycji w modernizację energetyczną i transformację technologiczną przemysłu chemicznego.
Kontynuacją tematu był panel „Cel klimatyczny do 2040 r. a transformacja przemysłu chemicznego” moderowany przez dr. Łukasza Wyszomirskiego z kancelarii SK&S. W dyskusji wzięli udział Łukasz Błoński z Orlenu, Robert Jeszke z Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego, Piotr Mikusek z Grupy Azoty oraz Artur Jonczak z Getec. Eksperci wskazywali, że osiągnięcie celu redukcji emisji do 2040 r. zależy od wdrożenia technologii ograniczania emisji, w tym CCS/CCU oraz rozwiązań opartych na biomasie i wychwycie z powietrza, a także od zapewnienia stabilnych i konkurencyjnych cen energii oraz efektywnych mechanizmów ochrony rynku, w tym właściwie funkcjonujących ETS i CBAM.
Uczestnicy ocenili, że realizacja celu wymaga znaczących nakładów inwestycyjnych, przy czym dostęp do finansowania unijnego i krajowego pozostaje ograniczony, zwłaszcza dla przedsiębiorstw z Europy Środkowo-Wschodniej. Wskazywano, że część wymogów prawa unijnego, takich jak obowiązki dotyczące wodoru RFNBO, jest w obecnych realiach technologicznych i kosztowych dla Polski praktycznie niewykonalna bez wykorzystania przewidzianych elastyczności i rewizji podejścia. Podkreślono także potrzebę sprawniejszego działania administracji, usuwania barier proceduralnych oraz szerokiej modernizacji sektora energetycznego jako warunku powodzenia transformacji przemysłowej.
CCUS jako warunek utrzymania działalności przemysłu
Technologia wychwytu, składowania i wykorzystania dwutlenku węgla była przedmiotem rozmowy eksperckiej „Od projektów pilotażowych do skali przemysłowej – ścieżka rozwoju CCUS w Polsce”, w której wzięli udział Hubert Ficek, kierownik Działu Koordynacji CCS w Orlenie, oraz Marek Jagieła, senior business development manager w obszarze Sustainable Technology Solutions w Honeywell. Moderatorem był Marcin Przygudzki, dyrektor Pionu Projektów i Komunikacji w Polskiej Izbie Przemysłu Chemicznego.
Wskazano, że CCUS staje się narzędziem nie tyle opcjonalnym, co koniecznym dla utrzymania działalności przemysłowej w warunkach zaostrzającej się polityki klimatycznej. Projekty w tym obszarze rozwijane są w całym łańcuchu wartości, od wychwytu przez transport po składowanie i potencjalne wykorzystanie CO2. Prelegenci zwracali uwagę na rosnącą skalę takich przedsięwzięć na świecie i ich strategiczne znaczenie dla przemysłu. Podkreślono, że Polska dysponuje korzystnymi warunkami geologicznymi i potencjałem do rozwoju infrastruktury składowania CO2, jednak kluczowymi barierami pozostają niekompletne otoczenie regulacyjne, wysokie koszty inwestycji oraz niski poziom akceptacji społecznej. Wskazywano na konieczność pilnego doprecyzowania ram prawnych, uruchomienia krajowych instrumentów wsparcia finansowego uzupełniających fundusze unijne i prowadzenia szerokiej edukacji społecznej.
Bezpieczeństwo energetyczne i uproszczenia regulacyjne
Na zakończenie pierwszego dnia odbyły się dwa briefingi eksperckie. Wystąpienie Przemysława Bryksy z KDCP „Ropa naftowa i paliwa – zabezpieczenie gospodarki – wymogi regulacyjne, fakty i projekcje” dotyczyło bezpieczeństwa naftowego Polski. Prelegent wskazał na krytyczny punkt, w jakim znajduje się system: rosnący import ropy i paliw oraz ograniczona infrastruktura magazynowa tworzą strukturalną lukę między potrzebami a możliwościami. Obowiązujące regulacje dotyczące zapasów obowiązkowych nie odpowiadają aktualnej skali wyzwań, a prognozy do 2035 r. wskazują na narastające ryzyko niewystarczającego zabezpieczenia na wypadek zaburzeń podaży. Konieczne są więc reformy modelu utrzymywania zapasów i inwestycje w infrastrukturę.
Drugi briefing poprowadził Daniel Chojnacki, partner w DZP, w wystąpieniu „Uproszczenia środowiskowe w praktyce – co zmienia Bruksela, a co Warszawa?”. Przedstawił główne kierunki deregulacji środowiskowych na poziomie UE i w Polsce. Zarysował unijny trend upraszczania prawa w ramach pakietów Omnibus, w tym przesuwania terminów stosowania nowych wymogów CLP, cyfryzacji obowiązków informacyjnych i ograniczania powielania procedur. Omówił także planowane modyfikacje regulacji kosmetycznych i nawozowych oraz nadchodzące propozycje deregulacyjne ukierunkowane na odciążenie przedsiębiorstw dzięki bardziej elastycznym przepisom i wydłużonym okresom przejściowym. W części poświęconej perspektywie krajowej omówiono inicjatywy rządowe, postulaty biznesu oraz najważniejsze bariery administracyjne, które nadal utrudniają inwestycje i wymagają uproszczeń.
Plan działania dla europejskiej chemii i rewizja REACH
Drugi dzień VI Techco Forum otworzył briefing „Plan działania na rzecz europejskiego przemysłu chemicznego – przegląd kamieni milowych”, który poprowadził Otto Linher, senior expert w DG Internal Market, Industry, Enterprise and SMEs REACH Unit Komisji Europejskiej. Przedstawił on główne założenia planu działania dla przemysłu chemicznego, koncentrując się na pięciu strategicznych kierunkach: wzmacnianiu odporności sektora, ochronie europejskiego rynku, zapewnieniu dostaw energii i dekarbonizacji, rynkach wiodących i innowacyjności oraz uproszczeniach regulacyjnych.
Linher zaznaczył, że rewizja REACH musi wiązać się z usprawnieniem procedur, ponieważ obecne procesy udzielania zezwoleń i wprowadzania ograniczeń są nieefektywne i prowadzą do opóźnień, co utrudnia zarówno ochronę zdrowia i środowiska, jak i funkcjonowanie przedsiębiorstw. Zwrócił także uwagę na nadmierną złożoność komunikacji w łańcuchu dostaw i konieczność jej digitalizacji.
Prezentacja była wprowadzeniem do okrągłego stołu „Zrównoważona chemia – między ochroną, uproszczeniem i konkurencyjnością łańcuchów wartości”, w którym udział wzięli m.in. dr inż. Anna Kozera-Szałkowska, dyrektor zarządzająca Plastics Europe Polska, Otto Linher z Komisji Europejskiej, dr Adrianna Ogonowska z kancelarii Wardyński i Wspólnicy, dr inż. Tomasz Olczak z Orlenu, Piotr Paluch z Qemetica, Kinga Świerad z Basf Polska, Patrycja Twardochleb z PCC Rokita oraz Piotr Zabadała z Ministerstwa Rozwoju i Technologii. Moderatorem był Szymon Domagalski z Pionu Rzecznictwa i Legislacji PIPC.
W dyskusji wskazywano, że tempo i zakres zmian regulacyjnych nie są obecnie zrównoważone z potrzebami i możliwościami inwestycyjnymi przemysłu. Szczególnie podkreślano brak równych warunków konkurencji: przedsiębiorstwa unijne ponoszą wysokie koszty zgodności, kontroli dostawców i monitorowania substancji, podczas gdy podmioty spoza UE nie zawsze podlegają tym samym wymogom. Zaznaczono, że rewizja REACH powinna zachować dotychczasowy poziom ochrony zdrowia i środowiska, ale jednocześnie służyć odbudowie konkurencyjności europejskiej chemii. Wśród postulatów znalazła się potrzeba realnych uproszczeń, ograniczenia biurokracji, zapewnienia stabilnego i jednoznacznego prawa oraz wcześniejszego udostępniania przesłanek naukowych dotyczących planowanych ograniczeń.
Prelegenci podkreślali znaczenie proporcjonalności i jednolitego egzekwowania przepisów w całej UE, a także potrzebę spójnych regulacji w obszarze recyklingu chemicznego i jasnych zasad bilansu masy. Wskazano, że kluczowe dla ochrony konkurencyjności europejskiego przemysłu jest partnerskie zaangażowanie branży i regulatorów już na wczesnych etapach procesu legislacyjnego.
