Wbrew obiegowym opiniom, nowoczesne tworzywa sztuczne - lekkie i trwałe na etapie wykorzystania, oraz idealnie nadające się do recyklingu po eksploatacji produktu - wyprzedzają inne materiały pod względem wpływu na środowisko. Badania wykazują, że materiały opakowaniowe PET do napojów zmniejszają zużycie energii i emisję gazów cieplarnianych w porównaniu do opakowań szklanych i metalowych, a lekkie kompozyty z tworzyw sztucznych stosowane w samolotach zapewniają niskie zużycie paliwa i łatwy montaż.
Tworzywa sztuczne w europejskim systemie regulacyjnym i polityce odpadowej
W kontekście europejskim, tworzywa sztuczne odgrywają kluczową rolę w realizacji celów zrównoważonego rozwoju, czego dowodem są założenia Europejskiego Zielonego Ładu i Strategii dla Tworzyw Sztucznych. W Unii Europejskiej obowiązują również ambitne cele dotyczące poziomu recyklingu, np. dla butelek PET, które do 2025 roku mają być poddane recyklingowi w co najmniej 77%.
Polska, realizując te regulacje, rozwija infrastrukturę selektywnej zbiórki. Zbliża się także termin wejścia w życie systemu kaucyjnego, który obowiązywać będzie w sklepach już od października, co sprzyjać będzie efektywnemu zarządzaniu tworzywami sztucznymi jako cennymi surowcami wtórnymi. Dodatkowo obecnie dyskutowany i projektowany system ROP, wymagany unijną Ramową Dyrektywą Odpadową, w odniesieniu do wszystkich opakowań z tworzyw sztucznych ma szansę skutecznie uruchomić mechanizmy sprzyjające recyklingowi. W praktyce oznacza to, że tworzywa sztuczne mogą nie tylko zastępować bardziej zasobochłonne materiały, ale i stać się integralną częścią lokalnej strategii na rzecz ochrony środowiska.
Cyrkularność tworzyw sztucznych - konkretne przykłady i wyzwania
Nie wszystkie produkty czy opakowania z tworzyw sztucznych są jednakowo przydatne do recyklingu. Najłatwiej można przetwarzać PET nie dlatego, że inne tworzywa są trudniejsze, ale dlatego, że łatwo go zidentyfikować odzyskując butelki, gdzie masowo jest używany. To najlepszy przykład tego, jak plastik może funkcjonować w systemie zamkniętej gospodarki, gdzie przetworzone odpady wracają do obiegu jako surowiec.
Inne popularne tworzywa, takie jak polietylen (stosowany np. w reklamówkach i opakowaniach) oraz polipropylen (często używany w opakowaniach spożywczych), również podlegają recyklingowi. Często jednak mamy do czynienia z użyciem różnych polimerów w jednym produkcie bądź opakowaniu i wtedy może stanowić problem rozdzielenie ich na poszczególne frakcje. Dlatego rozwijane są również bardziej złożone metody odzysku, takie jak recykling chemiczny, które pozwalają odzyskać surowce z produktów złożonych otwierając nowe możliwości ponownego użycia.
W przypadku biodegradowalnych tworzyw sztucznych, takich jak polilaktyd (PLA), recykling jest obecnie ograniczony, a ich odzysk wymaga oddzielnej selekcji i odpowiednich warunków odzysku tzn. przemysłowych kompostowników. Poza tym mieszanie ich z konwencjonalnymi tworzywami obniża zdecydowanie jakość surowca wtórnego i w przypadku nawet niewielkiego procentowanego udziału w odpadach uniemożliwić ponowne wykorzystanie. Przemysł intensywnie pracuje nad ulepszaniem procesów oraz standardów, które pozwolą na efektywne zamknięcie obiegu tworzyw i ograniczenie strat surowcowych.
- Choć tworzywa sztuczne często spotykają się z krytyką, to dzięki postępowi technologicznemu i rosnącej świadomości ekologicznej możemy z optymizmem patrzeć w przyszłość. To nowoczesne materiały, które odgrywają kluczową rolę w wielu innowacyjnych technologiach - takich jak odnawialne źródła energii czy niskoemisyjne pojazdy. Ważne jest jednak zrozumienie, że tworzywa to nie jeden, jednolity materiał kryjący się pod nazwą “plastik”. Tak jak zdajemy sobie sprawę, że złoto i stal to zupełnie różne metale o odmiennych właściwościach i zastosowaniach, tak samo różnorodne są polimery - każdy z nich znajduje zastosowanie tam, gdzie najlepiej odpowiada konkretnym wymaganiom - mówi Robert Szyman, dyrektor generalny PZPTS.
Potrzebny system i świadomość
Bez rzetelnej edukacji trudno o pełne zrozumienie, dlaczego tworzywa sztuczne - wbrew pozorom - mogą być rozwiązaniem bardziej zrównoważonym niż jego alternatywy. Problemem nie są same materiały, lecz sposób ich zagospodarowania po zakończeniu cyklu życia produktu.
Szereg tworzyw, choćby te stosowane w opakowaniach, zostało zaprojektowanych z myślą o łatwym recyklingu i ponownym użyciu. Ponad to są lekkie, częstokroć kilkakrotnie lżejsze od swych odpowiedników w innych materiałach - co przekłada się na niższe zużycie energii podczas transportu i mniejsze emisje CO₂.
