Komentarz Anny Kozery-Szałkowskiej, dyrektor zarządzającej Plastics Europe Polska
Główną ambicją Plastics Europe jest stworzenie w pełni zrównoważonego europejskiego systemu tworzyw sztucznych, który w dalszym ciągu będzie spełniał konsumenckie i społeczne potrzeby, wspierając jednocześnie transformację innych sektorów i pozostając strategicznym zasobem europejskiej gospodarki. Choć droga do tego celu nie jest prosta, to nasza branża ma w DNA kreatywność i innowacyjność, które od dekad pozwalały dokonywać przełomowych odkryć i dostarczać nowatorskich rozwiązań. Targi K, największe spotkanie sektora tworzyw sztucznych w Europie, to doskonała okazja, by o tym przypomnieć i w pełni docenić postępową naturę branży, a także samego materiału, jakim są tworzywa.
Innowacje to słowo w zasadzie wpisane w historię materiału, jakim są tworzywa sztuczne. W stosunkowo krótkim czasie, odkąd ich stosowanie na szerszą skalę stało się możliwe, tworzywa sztuczne pozwoliły zrewolucjonizować niemal każdą dziedzinę naszego życia. Kierowcy przesiedli się do bezpieczniejszych, lżejszych i dzięki temu spalających mniej paliwa samochodów. Rolnicy zwiększyli plony przy użyciu mniejszej ilości pestycydów oraz wody. Szczelne opakowania zwiększyły bezpieczeństwo i okres przydatności produktów spożywczych. Pacjenci dostali szansę niemożliwej wcześniej poprawy swojego zdrowia, jak niewidomy od ponad dziesięciu lat mężczyzna, który odzyskał wzrok po otrzymaniu pierwszego na świecie implantu syntetycznej rogówki. To tylko kilka z długiej listy przykładów na to, jak wytężona praca naukowców, chemików, inżynierów, technologów, projektantów i innych ekspertów wyspecjalizowanych w wąskich dziedzinach pozwoliła z wykorzystaniem tworzyw sztucznych stworzyć innowacyjne wynalazki, bez których dziś ciężko nam sobie wyobrazić codzienność.
W XXI wieku przedstawiciele biznesu, decydenci i społeczeństwo w pełni uświadomili sobie równoległe związane z rozwojem gospodarczym wyzwania i ich globalną skalę. Ocieplenie klimatu i zanieczyszczenie środowiska odpadami tworzyw sztucznych stały się wiodącymi problemami, na które należy znaleźć pilne rozwiązania. Europejska branża tworzyw sztucznych już jest i chce dalej być dostawcą tych rozwiązań. Plastics Europe wraz ze swoimi firmami członkowskimi podziela obawy społeczne dotyczące wpływu systemu tworzyw sztucznych na zmiany klimatyczne, a także te związane z odpadami tworzyw sztucznych oraz uznaje konieczność wspierania zrównoważonego wykorzystywania tworzyw sztucznych. Uważamy, że wypracowanie zasad gospodarki obiegu zamkniętego dla systemu tworzyw sztucznych – systemu, który chroni zasoby naturalne i pozwala zmniejszać ilość odpadów, jednocześnie zachowując cenne materiały w użyciu dzięki bardziej wydajnej produkcji, projektowaniu, użytkowaniu, ponownemu wykorzystaniu i recyklingowi, a także pozwala ograniczyć emisje gazów cieplarnianych – to najefektywniejsza droga do położenia kresu bieżącym wyzwaniom.
Dlatego to właśnie cyrkularna i zeroemisyjna netto transformacja przemysłu tworzyw sztucznych jest tym obszarem, na którym obecnie w ogromnej mierze koncentruje się kreatywny i innowacyjny potencjał i siła umysłów naszej branży. Szczegółowy cel, do którego zmierzamy, najlepiej odzwierciedla mapa drogowa „The Plastics Transition”, którą z dumą ogłosiliśmy w 2023 roku. Mapa zakłada, że przy użyciu wszystkich wskazanych w niej środków możliwe byłoby ograniczenie emisji gazów cieplarnianych z całego systemu tworzyw sztucznych o 28% do 2030 roku, a następnie do zera netto do 2050 roku. Jednocześnie przewiduje stopniowe zastępowanie tworzyw sztucznych wytwarzanych z surowców kopalnych i szacuje, że cyrkularne tworzywa sztuczne – czyli pochodzące z recyklingu mechanicznego i chemicznego odpadów pokonsumenckich, z surowców biopochodnych oraz z technologii wychwytywania i wykorzystywania węgla – mogłyby zaspokoić 25% zapotrzebowania europejskich przetwórców w 2030 roku, a następnie 65% do 2050 roku. Urzeczywistnienie tego scenariusza nie byłoby możliwe bez świeżych pomysłów, odważnego myślenia i nowatorskich rozwiązań technologicznych, które stanowią podwaliny transformacji.
Na drodze cyrkularnej innowacyjności stoją jednak inne wyzwania, w tym przede wszystkim spadek europejskiej konkurencyjności. Udział Europy w światowym rynku sukcesywnie spada. Z roku na rok sytuacja jest coraz trudniejsza. Łańcuch wartości tworzyw sztucznych zapewnia około 1,5 mln miejsc pracy w ponad 50 tysiącach przedsiębiorstw w Unii Europejskiej. Tworzywa sztuczne – znajdujące zastosowania w wielu gałęziach przemysłu w niemal każdym sektorze – mają zasadnicze znaczenie dla europejskiej gospodarki. To o tym przede wszystkim trzeba bezwzględnie pamiętać – kiedy mówimy, że potrzebujemy konkurencyjnej, silnej i autonomicznej branży tworzyw w Europie, to tak naprawdę mówimy jednocześnie także o tych wszystkich strategicznych branżach, które bez tworzyw nie mogą funkcjonować. Bez konkurencyjności ciężko natomiast myśleć o innowacjach. Środki chętnie wydawane w nowoczesnych firmach na badania i rozwój czy modernizację technologii topnieją. Kiedy priorytetem staje się utrzymanie opłacalnego funkcjonowania na rynku czy wręcz przetrwanie przedsiębiorstwa, ponadprogramowe wydatki są wstrzymywane. Słabnąca konkurencyjność europejskiego przemysłu tworzyw sztucznych poważnie zagraża więc rozwijaniu cyrkularnych innowacji i celom zrównoważonej transformacji.
Ze względu na to – mimo że Plastics Europe wraz ze swoimi firmami członkowskimi niezachwianie realizuje obraną w mapie drogowej wizję – powodzenie działań zależy od współpracy w całym łańcuchu wartości oraz przede wszystkim od wyraźnego wsparcia politycznego ze strony UE, państw członkowskich i stworzenia sprzyjających, konkurencyjnych ram polityki unijnej. Takie ramy powinny uwzględniać kilka kluczowych aspektów. Po pierwsze zmniejszenie obciążeń regulacyjnych. Potrzebne są uproszczenia procedur i zmniejszenie biurokracji, zwłaszcza w takich obszarach, jak wydawanie pozwoleń dla niskoemisyjnych i cyrkularnych instalacji przemysłowych, a także neutralność materiałowa oraz jasność prawna dla innowacyjnych technologii recyklingu. Niezbędne jest także wyrównanie szans i podjęcie takich kroków, jak na przykład wdrożenie oddzielnych kodeksów celnych dla importowanych tworzyw sztucznych czy wzmożone procedury kontroli i monitoringu na granicach UE. Kolejnym elementem jest wsparcie unijnych inwestycji w cyrkularne tworzywa sztuczne. Należy wprowadzić rozwiązania gospodarcze lub finansowe, takie jak ulgi podatkowe, aby zapewnić pilne uznanie przez rynek cyrkularnych tworzyw sztucznych. Uzupełnieniem tego mogą być na przykład ambitne i wiążące cele dla opakowań z tworzyw sztucznych, dotyczące zawartości recyklatu, które powinny wejść w życie przed 2030 r. I na koniec, potrzebne nam jest unowocześnienie i wzajemne połączenie sieci energetycznej UE, zabezpieczenie dostępu do niedrogich surowców podstawowych potrzebnych do odnowienia i rozwoju bazy przemysłowej UE. Bezzwłoczne podjęcie tych kroków ma fundamentalne znaczenie dla zachowania konkurencyjności europejskiego przemysłu, zapewnienia strategicznej autonomii, uwolnienia innowacyjnego potencjału i przyspieszenia cyrkularnej transformacji branży tworzyw sztucznych.
Odbywające się co trzy lata w Düsseldorfie Targi K to doskonała okazja, aby na własne oczy zobaczyć owoce kreatywności naszego sektora i na nowo poczuć jego innowacyjnego ducha. Oprócz innowacyjności per se można jednak poczuć coś jeszcze – zapał, motywację i nieustającą ambicję branży, aby dostosowywać się do zmieniającego się świata, odpowiadać na jego potrzeby i wciąż zmieniać się na lepsze.
Anna Kozera-Szałkowska
