Kiedy opony przestają nam służyć, nieważne czy ze względu na swój stan, wiek czy zużycie, pojawia się pytanie - co dalej?
Zużyte opony są cennym surowcem wtórnym, który dzięki rozwijającym się technologiom recyklingu odpadów, znajduje coraz szersze zastosowanie. Wciąż jednak pozostaje wiele problemów związanych z utylizacją ogumienia, nad którymi pracują zespoły naukowców z całego świata.
Kuwejt kojarzyć się może z bogactwem arabskich szejków, sztucznymi półwyspami oraz supernowoczesnymi budowlami. Okazuje się jednak, że to państwo ma na koncie też pewien niechlubny rekord. Chodzi o największe na świecie wysypisko ogumienia, które nietrudno wyszukać na zdjęciach satelitarnych. W wykopanych w pustynnym piachu dołach znajdują się miliony opon, pochodzących z różnych regionów świata.
W 2012 roku przykład Kuwejtu pokazał, że pojawienie się ognia na dużym składowisku opon może urosnąć do rangi katastrofy ekologicznej. Spalanie opon to trudny do zatrzymania proces, podczas którego uwalniają się substancje szkodliwe zarówno dla środowiska, jak i dla człowieka. W Polsce również borykamy się z problemem pożarów w miejscach, gdzie opony są gromadzone, i jak wykazują statystyki, z roku na rok jest coraz gorzej.
Według danych GUS w 2018 roku odnotowano 243 pożary w składowiskach odpadów, co w porównaniu z rokiem poprzednim jest prawie dwukrotną wartością. W 2012 roku takich zgłoszeń było jedynie 75.
Aby zapobiec takim sytuacjom w przyszłości, zacząć należałoby od globalnego zunifikowania przepisów zakazujących składowania opon oraz uregulowania kwestii przepływu odpadów pomiędzy państwami. W szerokiej perspektywie zlikwidowałoby to problem dużych wysypisk. Jest to jednak dopiero pierwszy krok w kierunku zmian na lepsze.
Recykling opon w Polsce
Z roku na rok przybywa pojazdów na drogach, za czym idzie również wzrost liczby opon wprowadzonych do obiegu. Tylko w 2017 roku w Polsce było to ponad 281 tysięcy ton ogumienia, które w przyszłości trzeba będzie zutylizować. Musi minąć aż 100 lat, aby zużyte opony uległy rozkładowi, dlatego tak ważne jest wprowadzenie mechanizmów, pozwalających ponownie je wykorzystać w 100%.
W Polsce podmioty wprowadzające ogumienie na rynek, w tym producenci i dystrybutorzy, są ustawowo zobowiązani do odzysku minimum 75% tonażu opon wprowadzonych do obiegu w roku ubiegłym. Z tego 15% musi zostać poddane recyklingowi. W innym razie naliczona zostanie tzw. opłata produktowa, która zasili budżet właściwego Urzędu Marszałkowskiego. Inna stawka obowiązuje za opony nowe, a inna za używane, przy czym decydujący jest stan w momencie wprowadzenia do obrotu. W tym kontekście jako „używane” należy rozumieć np. egzemplarze bieżnikowane.
Podmioty zajmujące się zbiórką oraz przekazywaniem ogumienia do recyklingu w dalszej kolejności, działają na ściśle określonych warunkach i również ponoszą odpowiedzialność. Jest to informacja ważna, ponieważ w Polsce, zgodnie z ustawą o odpadach, obowiązuje zakaz trzymania opon (również pociętych) na wysypiskach i w składach.
Co zrobić ze starymi oponami?
Tak wygląda strona prawna, jednak to w głównej mierze od użytkowników zależy, co się dalej stanie ze starym ogumieniem. Zatem gdzie oddać zużyte opony? Najprościej jest zostawić je w serwisie, w którym dokonujemy wymiany lub zawieźć do zakładu wulkanizacyjnego. Niestety nie ma przepisów, które regulowałyby kwestię opłat lub ich braku za przekazanie opon.
Utylizacja opon, czyli co dzieje się ze starymi oponami?
Zużyte opony, które przekazaliśmy dalej, mogą być wykorzystane na cztery sposoby:
- odzysk energetyczny,
- recykling materiałowy,
- bieżnikowanie,
- eksport.
W przypadku Polski ogumienie w dużym stopniu podlega odzyskowi energetycznemu. Poddawane spalaniu opony są alternatywnym źródłem energii wykorzystywanym m.in. w cementowniach, co przy zastosowaniu odpowiednich technologii pozwala na zmniejszenie emisji CO2 do atmosfery. Jednak wszystkie cementownie w Europie wciąż generują do atmosfery tyle szkodliwego gazu, co kraj wielkości Belgii.
Prace nad bardziej efektywnym wykorzystaniem paliw, pochodzących m.in. z odpadów takich jak opony, są nieustannie prowadzone, a ich wyniki pozwalają optymistycznie patrzeć w przyszłość. Najlepszym na to przykładem jest odzysk materiałowy, czyli uzyskiwanie nowych surowców z odpadów, który ma się w Polsce coraz lepiej. W 2015 roku 22% zużytych opon zostało przetworzonych, a w 2017 roku było to już 35%. A przecież wymagane jest jedynie 15%. Nie jest to co prawda wciąż 100%, jakie deklarowane jest w Danii, jednak państwo to jest ewenementem, który powinien być dla wszystkim przykładem. Jednak dopóki ten pułap nie będzie możliwy do osiągnięcia, należy starać się maksymalnie obniżyć emisję gazów cieplarnianych.
W porównaniu do USA, Europa pochwalić się może wyższym procentem odzysku materiałowego niż energetycznego. Trzeba pamiętać, że zmiany w kontekście globalnym przyniosą największe korzyści dla środowiska.
