Branża chemiczna od dekad pozostaje jednym z filarów nowoczesnej gospodarki. W Polsce i Europie pełni funkcję strategiczną - dostarcza surowców, półproduktów i technologii do niemal każdej innej dziedziny przemysłu. Dziś jednak sektor ten staje w obliczu bezprecedensowych wyzwań: od galopujących kosztów energii i surowców, przez transformację energetyczną, po te związane ze skutkami napięć geopolitycznych i wojen handlowych. Jaką drogę przeszła europejska i polska chemia przez ostatnie 20 lat? I w którą stronę powinna zmierzać, aby nie utracić konkurencyjności?
Siła napędowa gospodarki
Patrząc na krajowe statystyki, udział przemysłu chemicznego w produkcji sprzedanej ogółem w Polsce wyniósł ok. 17,3% w 2024 r. Sektor ten zapewnia 341 tys. miejsc pracy, odpowiadając za 13% udziału w całkowitym zatrudnieniu w przemyśle, a jednocześnie wpływa na rozwój licznych sektorów powiązanych.
Produkty branży chemicznej są wszechobecne: od nawozów dla rolnictwa, przez komponenty dla motoryzacji, elektronikę i budownictwo, po farmaceutyki i tworzywa sztuczne. To wszystko czyni przemysł chemiczny jednym z najbardziej strategicznych i wielowymiarowych sektorów dla polskiej gospodarki - zarówno z perspektywy wartości ekonomicznej, jak i bezpieczeństwa surowcowego, technologicznego oraz zatrudnienia. Mimo to branża znajduje się obecnie w trudnej sytuacji.
- Wskaźniki branży chemicznej wciąż nie wróciły do poziomu sprzed kryzysu wywołanego pandemią czy wojną w Ukrainie. Sektor chemiczny w Polsce i w całej Unii Europejskiej zmaga się z narastającą konkurencją globalną, rosnącymi kosztami energii oraz coraz większą liczbą regulacji. Potrzebujemy natychmiastowych, realnych działań służących odbudowie i wzmocnieniu konkurencyjności sektora na arenie międzynarodowej. Dlatego jeszcze silniej chcemy wybrzmieć jako branża - zapraszając do wspólnej debaty podczas XII Kongresu Polska Chemia. Tym razem spotkamy się Krakowie, gdzie będziemy rozmawiać o konkretnych rozwiązaniach - dostępie do przystępnych cenowo i stabilnych źródeł energii, obszarach wymagających pilnej deregulacji, skutecznych mechanizmach ochrony rynku oraz potrzebie systemowego wsparcia inwestycji w innowacje i technologie dekarbonizacyjne. Wspólnie z przedstawicielami administracji krajowej i unijnej będziemy debatować o Clean Industrial Deal, Planie Działania na Rzecz Przystępnej Cenowo Energii, a także nadchodzących pakietach legislacyjnych, które Komisja Europejska zapowiedziała na drugą połowę 2025 r., w tym m.in. o specjalnym pakiecie dla branży chemicznej. Głos sektora musi wybrzmieć głośno i wyraźnie – bo bez konkurencyjnej chemii nie będzie silnej gospodarki - mówi dr inż. Tomasz Zieliński, Prezes Zarządu Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego.
20 lat kolosalnych zmian
Dwie ostatnie dekady były dla europejskiego - a tym samym - polskiego przemysłu chemicznego okresem intensywnych zmian. Europa stopniowo traciła udział w globalnej produkcji chemikaliów - z blisko 30% w roku 2002 do obecnie zaledwie 13%. Równolegle Chiny zwiększyły swój udział do 44%, stając się niekwestionowanym liderem światowego rynku chemicznego - napędzanym dostępem do taniej energii, mniejszymi restrykcjami środowiskowymi i szeroką polityką subsydiowania przemysłu.
Na europejski sektor chemiczny nałożyły się w ostatnich latach liczne, silnie oddziałujące czynniki zewnętrzne i regulacyjne. Coraz większa presja polityki klimatycznej - w tym wdrażanie pakietu Fit for 55, reformowany system handlu emisjami EU ETS, nieodpowiednio funkcjonujący mechanizm CBAM - przekładają się m.in. na rosnące koszty działalności. Dodatkowo ogłoszony z dużymi nadziejami przez Komisję Europejską Clean Industrial Deal, który miał stanowić odpowiedź na kryzys konkurencyjności przemysłu, nie przyniósł oczekiwanych, konkretnych rozwiązań ani mechanizmów wsparcia dla sektora chemicznego. Do tego dochodzą kolejne zakłócenia - związane wojną na Ukrainie i Bliskim Wschodzie czy wprowadzane przez administrację Donalda Trumpa cłami na import doprowadziły do poważnych zakłóceń w globalnych łańcuchach dostaw i wywołały niepokój na rynkach finansowych. Wszystko to pogłębia przewagę kosztową producentów spoza Unii Europejskiej i osłabia pozycję europejskiego przemysłu chemicznego na rynkach międzynarodowych.
Dodatkowym wyzwaniem jest fakt, że przemysł chemiczny należy do najbardziej energochłonnych gałęzi gospodarki. Produkcja wielu podstawowych związków chemicznych wymaga dostępu do dużych i stabilnych nakładów energetycznych. W polskich realiach skala zużycia energii przez sektor chemiczny jest szczególnie istotna: odpowiada on za około 30% całkowitego zużycia energii elektrycznej przez przemysł oraz za 53% zużycia gazu ziemnego w przemyśle. Tak duża zależność od energii sprawia, że każda zmiana cen lub dostępności surowców energetycznych ma bezpośredni wpływ na koszty produkcji, konkurencyjność i stabilność funkcjonowania krajowych zakładów.
Na XII Kongresie Polska Chemia o przyszłości sektora
W odpowiedzi na te wyzwania Polska Izba Przemysłu Chemicznego już po raz kolejny zaprasza do wspólnej debaty przedsiębiorców z przemysłu oraz uczestników łańcucha wartości, przedstawicieli administracji, reprezentantów świata nauki i organizacji branżowych. Tym razem w ramach XII edycji Kongresu Polska Chemia, największego i najważniejszego corocznego wydarzenia dla branży chemicznej, który w tym roku organizowany jest 29-30 maja w Krakowie. Tegoroczna edycja obywa się pod hasłem "Bezpieczeństwo - Konkurencyjność - Przyszłość”. Dwudniowe spotkanie kolejny raz stanie się najważniejszym forum debaty o przyszłości sektora chemicznego w Polsce i Europie, bezpieczeństwie surowcowym, dostępności energii, skuteczności polityki przemysłowej oraz kierunkach regulacyjnych UE. W obliczu rosnącej konkurencji międzynarodowej, Polska Chemia apeluje dziś przede wszystkim o zapewnienie przewidywalnego otoczenia regulacyjnego, dostępu do przystępnych cenowo oraz stabilnych źródeł energii, wsparcia inwestycyjnego oraz rozwiązań chroniących rynek przed importem z tańszych regionów świata. Kongres będzie miejscem, w którym wybrzmią postulaty sektora i zostaną nakreślone konkretne ścieżki, pozwalające na odbudowę i utrzymanie konkurencyjności przemysłu chemicznego w najbliższych latach.
Szczegółowa agenda wydarzenia znajdują się na stronie Kongresu: https://kongrespolskachemia.pl/
Kontakt z organizatorem: media@pipc.org.pl
